Special: Wat het Metropole Orkest voor Nederlandse tv-tunes heeft betekend

Share

Wanneer het Metropole Orkest vorig jaar in het nieuws kwam, was dat vooral omdat het dreigde te worden opgeheven. Dit jaar lijkt het orkest weer in het nieuws te zijn vanwege de muziek die het speelt. Het Metropole heeft onlangs de nieuwe versie van de uiterst memorabele Langs de Lijn-tune ingespeeld. En wie kan het zijn ontgaan dat dit orkest het Koningslied van muzikale begeleiding heeft voorzien. Dat de muziek van het omroeporkest weer centraal staat is terecht want zij heeft sinds de oprichting in 1945 veel legendarische muziek voor radio en tv ingespeeld. Daarom is dit hét moment om eens terug te kijken (én luisteren) naar de geschiedenis van het Metropole Orkest door de lens van de zogenaamde omroeptunes, de muzikale identiteit van de omroepen. Met jaloezie en afgunst keken buitenlandse omroepen naar Nederland waar de omroepvormgeving van wereldse klasse was.

De geschiedenis

Het Metropole Orkest behoort tot de grootste professionele orkesten ter wereld. Al sinds de oprichting verzorgt dit orkest grote muziekwerken op het gebied van pop-, jazz- en wereldmuziek. Door de jaren heen heeft het chef-dirigenten gehad van grote naam en faam: Dolf van der Linden, Rogier van Otterloo, Dick Bakker en de Amerikaan Vince Mendoza die er tegenwoordig met de scepter zwaait.

De broodheren van het Metropole Orkest waren de Nederlandse omroepen. Elke zendgemachtigde betaalde jaarlijks een bedrag om het orkest te kunnen bekostigen. In ruil daarvoor kreeg elke omroep een aantal uren toegewezen waarin ze het orkest naar gelieve mochten inzetten. Aldus kwam het Metropole opdraven bij grote shows of speelde ze tunes in. Zo was het Metropole Orkest verantwoordelijk voor de allereerste Journaal-tune uit 1956 en voor veel tunes voor andere nieuws- en actualiteitenrubrieken.

Als een omroep aan het einde van het jaar nog wat uren over had, werden soms speciale versies van een tune ingespeeld. Dat bracht een zekere decadentie met zich mee die uniek was voor een klein tv-land zoals Nederland. Zo werd in 1980 het complete tunespakket van AVRO’s Televizier compleet opnieuw ingespeeld zonder dat het arrangement of de instrumentatie wezenlijk veranderde. Er was héél véél budget die dit mogelijk maakte.

De omroepvormgeving was jarenlang de mooiste vormgeving op televisie. Dat komt omdat omroepen zich hiermee konden en moesten profileren om leden te werven. Dat was cruciaal want van hun ledenaantal hing de hoeveelheid zendtijd af. Door de onderlinge concurrentie hadden omroepen flitsende, geanimeerde leaders met mooie muziek waar naar verluid zelfs de grote BBC op jaloers was. Uiteraard zorgde het Metropole Orkest vaak voor de muziek.

De omroeptunes

AVRO_Logos_1980

In 1980 krijgt de AVRO een nieuwe vormgeving. Het muzikale pakket werd ingespeeld door het Metropole Orkest. Deze tunes waren gecomponeerd door Jerry van Rooyen die al eerder tunes componeerde voor de AVRO. Deze prachtige tunes werden gebruikt aan het begin, tussen of aan het eind van de uitzendavond. Dit was in de tijd dat men nog vaste omroepdagen had en de programma’s werden aan- en afgekondigd door de omroep(st)er van dienst.

Jerry van Rooijen – AVRO 1980 leaders (compilatie)

 

TROS_Logos_1980

Ook de TROS krijgt in 1980 een nieuwe huisstijl. Bij die omroep was het gebruikelijk dat er om de twee jaar nieuwe leaders en tunes werden ontworpen. Ruud Bos was in die tijd de componist van de TROS tunes. Dit pakket werd ook ingespeeld door het Metropole Orkest. De lange versie van de tune bestaat uit gedeelten van ‘Manhattan skyline’, een instrumentaal nummer van David Shire, bekend uit de film ‘Saturday Night Fever’.

Ruud Bos – TROS 1980 leader

 

Veronica_Logos_1981

Jongerenomroep Veronica, die sinds 1976 in het publieke bestel zit, heeft natuurlijk een heel ander geluid dan de AVRO en TROS. Vanaf 1979 maakte Veronica gebruik van het jinglepakket The Power van TM Productions. De jingles zijn oorspronkelijk gemaakt voor radiostation WIND in Chicago (“Dubbeljoe-Ai-En-Dieeeee” werd “Dit is Veronicaaaaa”). Toch deed ook Veronica een beroep op het Metropole Orkest. Als aanvulling op The Power speelde het orkest tunes in die altijd te horen waren op de vaste woensdag van Veronica op Nederland 2. Deze tune werd al gauw de muziek van het destijds populaire muziekprogramma ‘Nederland Muziekland’.

John van de Ven – Veronica TV Tune / Nederland Muziekland 1981
John van de Ven – Veronica Eindleader 1982

 

TROS_Logos_1984

Voor de TROS wordt het in 1984 de zoveelste verandering van vormgeving. Het logo wordt iets gewijzigd en er komt een nieuwe leader. De tunes zijn ook dit keer van Ruud Bos. Deze versie is tot 1987 in gebruik geweest als herkenningsmelodie. De tune begint met een harp wat meer weg heeft van een sprookjesverhaal.

Ruud Bos – TROS 1984 leader

Falcon

Muziek componeren op de Atari

De veranderingen

Eind jaren tachtig zijn er enkele ontwikkelingen die eraan bijdragen dat het Metropole Orkest minder vaak wordt ingezet door de omroepen. De eerste ontwikkeling is de verandering van het tv-landschap. Door de komst van Nederland 3 in 1988 en RTL in 1989 vindt er een grote verschuiving plaats in het omroepbestel. Omroepen concurreerden niet meer alleen meer met elkaar maar ook vooral met de commerciële zenders. De eigen identiteit van een net of zender werd benadrukt boven die van een individuele omroep. Nederland 3 had dan ook één centrale vormgeving (met muziek van veteraan Tonny Eyk). De NOS, die toen vooral uitzond op Nederland 3, stuurde zelfs haar omroep(st)ers de laan uit.

Daarnaast werd het dankzij computers makkelijker en goedkoper om muziek te componeren. De eerste computers die dat deden waren de Atari (Film Score) en Apple (ProTools of CuBase). Tv-tune veteranen zoals Stephen Emmer, Bernhard Joosten en Hans van Eijck maakten hier veelvuldig gebruik van. Het voordeel van dit nieuwe technische hoogstandje was dat je niet meer een compleet orkest hoefde in te huren, maar je snel én voor minder geld tunes in elkaar kon zetten die tóch goed klonken.

De recente omroeptunes

AVRO_Logos_1988

Geen enkele omroep zou immuun blijken te zijn voor deze ontwikkelingen, hoe zeer ze zich er ook tegen verzetten. De AVRO bleef ook eind jaren tachtig trouw gebruik maken van grote omroepleaders die door het vertrouwde Metropole Orkest werden ingespeeld. De tunes werden deze keer geschreven door Joop Stokkermans. De tunes waren gebaseerd op de melodie van het oud-Hollandse lied: De blanke top der duinen. De AVRO had een zeer herkenbare klassieke sound. Dit pakket is anderhalf jaar lang gebruikt.

Joop Stokkermans – AVRO 1988 leaders (compilatie)

 

TROS_Logos_1988

De TROS maakte sinds 1987 gebruikt van het Amerikaanse pakket ‘The Best Show I & II’ van JAM Creative Productions uit Dallas, Texas. Een jaar later werd besloten om het pakket aan te vullen met speciale tunes ingespeeld door het Metropole Orkest. Deze swingende tunes worden op de televisie gebruikt met de slogan ‘Doe mee met de makers, kom bij de TROS’. Deze tunes zijn tot 1994 in gebruik geweest.

Metropole Orkest – TROS 1988 leaders (compilatie)

 

TROS_Logos_2000

Ondanks bezuinigingen, blijft de TROS gebruik maken van het Metropole Orkest. In het voorjaar van 2000 bestelt de TROS een nieuw leaderpakket dat wordt ingespeeld door het Metropole. Bij de TROS houden ze vast aan meer tradities. Het is op dat moment nog de enige publieke omroep die omroepsters heeft. De tunes worden uitgevoerd in diverse stijlen zoals klassiek en house.

Cor Bakker & Dirk Keyzer – TROS 2000 leaders (compilatie)

De toekomst

Hoewel het Metropole Orkest in het verleden een grote rol heeft gespeeld bij het componeren en inspelen van omroeptunes, is het onwaarschijnlijk dat dit in de toekomst ook nog zo zal zijn. Het orkest is dan wel eind 2012 gered door de Tweede Kamer die alsnog met subsidie over de brug kwam, de omroepen zetten het orkest steeds minder vaak in. Een heel orkest inhuren kost namelijk veel geld. Het Metropole moet dus de boer op om zich aan het werk te houden: platen maken, filmmuziek inspelen, etc. Toch is het Metropole niet helemaal van de beeldbuis verdwenen. De huidige EenVandaag-tune bijvoorbeeld, is gewoon ingespeeld door het Metropole Orkest.