De drietoon die iedereen doet denken aan de NOS

Als je je ogen dicht doet en aan de NOS denkt, wat zie je dan? Waarschijnlijk een rode O. Maar wat hoor je? Een paar jaar geleden helemaal niks. Het ontbrak de omroep aan een herkenbaar soundlogo of — zoals het heet in vaktermen — een ident. Dat is een schijnbaar simpel klinkend geluidje dat iedereen kan meeneuriën. Het geeft een merk direct herkenbaarheid. Maar wat blijkt? Achter die eenvoud gaat een complex creatief proces schuil, zo vertelde de componist ons.

Die componist is Chico Lemos De Sousa Barbosa, oftewel Cablejuice. Hij componeerde en produceerde voor alle programma’s van de NOS de leadermuziek. We gingen bij hem langs om over dat werk te praten. Toen die nieuwe vormgeving werd gelanceerd in 2012 ging bijna alle aandacht uit naar de nieuwslezers. Zij zouden om acht uur het nieuws staand presenteren, niet langer zittend. De andere elementen van de vormgeving, die misschien nog wel een grotere breuk waren met het verleden, werden minder belicht. Ik word ontvangen bij hem thuis in Amstelveen, twintig minuten fietsen van het Leidseplein. Zijn studio bevind zich in een geluidsdichte kamer naast de keuken.

De drietoon was eerst een vijftoon

Daar legt hij mij uit hoe hij te werk ging. De leadermuziek die de NOS wilde gaan vervangen zat goed in elkaar, “maar als je iemand op straat vroeg naar de sound van de NOS, kon niemand het nadoen.” Wat de grote rode O is voor de grafische vormgeving, moest een evenknie hebben in geluid.

Cablejuice zat in een pitch samen met twee gerenommeerde tv-componisten. Dat hij hiervoor werd gevraagd was niet vanzelfsprekend. Ervaring in de muziekindustrie heeft hij weliswaar genoeg. Hij maakt al sinds 1986 danceplaten — een kast vol, zo kon ik zelf aanschouwen. Maar nog nooit eerder had hij een tv-programma van leadermuziek voorzien. Dat je begint bij het best bekeken en meest gewaardeerde programma van de vaderlandse televisie is allesbehalve vanzelfsprekend.

Enkele van de platen van Cablejuice

Maar Cablejuice heeft ook veel ervaring opgedaan in de reclamewereld. Die ervaring kwam nu goed van pas. Dat baslijntje dat je hoort terwijl Albert Heijn je vertelt wat de laatste bonusaanbiedingen zijn? Van hem. Voor grote bedrijven zoals ING, Delta Lloyd, Eneco en bijna elke grote supermarktketen heeft hij korte muziekjes gemaakt die dagelijks vele malen te horen zijn. Meestal zijn het maar een paar noten. Het zijn soundlogo’s die je direct herkent.

In eerste instantie ontwikkelde Cablejuice voor de NOS een soundlogo dat bestond uit vijf noten. Die noten zouden zijn te horen aan het begin van elk NOS-programma. Pas later in het proces kreeg hij de ingeving om er twee te schrappen. De drie die overbleven staan voor N-O-S. Achteraf klinkt het zo eenvoudig maar de eerste 55 jaar van het NOS Journaal ontbrak het juist aan iets dergelijks.

Hoe kwam hij tot die drie specifieke noten? “Ik ging gewoon wat doen. Je kunt heel hard erover nadenken maar uiteindelijk moet je gewoon gaan proberen.” Goede muziek moet in de ogen van Cablejuice groeien. Om het fris te kunnen benaderen heeft hij ook geen onderzoek gedaan naar hoe andere nieuwstunes klinken. Door te experimenteren komt er dan iets uit wat je niet had verwacht. “Leuke muziek maken is niet moeilijk. Maar iets wat in je hoofd blijft zitten is wel een uitdaging.”

Meest verrassende demo die je ooit hebt gehoord

De rest van de tune moest modern en vernieuwend zijn. De demo die Cablejuice aanleverde werd positief ontvangen bij de NOS maar overtuigde nog niet helemaal. “Ze zeiden dat ze het niet uit het hoofd kregen maar ze vonden het ook te modern.”

Cablejuice liet mij de demo horen. Het is echt de beste demo die ik ooit heb gehoord. Het is een tune zoals geen enkele andere nieuwstune. Hij begint met een grote elektronische explosie die overgaat in een stuwende wirwar van snelle, ritmische geluiden. Op hun beurt bouwen die op naar het einde zoals we dat kennen van de uiteindelijke tune. Alleen waar in het eindresultaat orkestgeluiden zitten, gebruikt de demo synthesizer geluiden. Net als het eindproduct eindigt de demo met een slag op de gong, het instrument dat al zestig jaar verbonden is aan het NOS Journaal.

Dat ze hem bij de NOS niet uit het hoofd kregen, verbaasde me niet. De tune is direct een oorwurm. Cablejuice reageerde op mijn enthousiasme: “Dit zou voor mij zo de volgende versie kunnen zijn!”

Maar voor de NOS was het dus nog een brug te ver en paste Cablejuice hem aan. Uiteindelijk won hij de pitch. Vier maanden lang heeft Cablejuice vervolgens bijna al zijn tijd besteed aan het uitwerken van de tune. “In een kort tijdsbestek moest zo’n rits werk verzet worden dat ik al het andere werk moest weigeren,” zegt hij. Er moesten allerlei bumpers en underscores gemaakt worden die zijn afgeleid van de Journaal-tune. Ook moesten andere programma’s van de NOS, zoals NOS op 3 en het NOS Jeugdjournaal, worden voorzien van eigen leadermuziek.

Huiscomponist van de NOS

Een screenshot van de leader van het NOS Journaal

Sinds de lancering van de nieuwe vormgeving in 2012 blijft Cablejuice verbonden aan de NOS als huiscomponist. Regelmatig hebben ze aanvullingen en nieuw werk van hem nodig. Zo kwam er een jaar na de lancering van de vormgeving een iets anders klinkende versie van de Journaal-tune op het scherm. “Die is met andere trompetten opgenomen waardoor het frisser werd,” legt Cablejuice mij uit.

Ook moet er voor speciale uitzendingen soms een nieuwe tune gemaakt worden. De troonsafstand van Koningin Beatrix was daar een voorbeeld van. Al jaren had de NOS een muzikaal pakket klaarliggen voor het geval dát. Die muziek paste echter niet in de nieuwe vormgeving. Cablejuice levert daarom een nieuwe track aan. Die was — door toeval of een goddelijke interventie — maar net op tijd af. “Even later trad Beatrix af,” zegt Cablejuice.

Ook komt de NOS soms met nieuwe programma’s, zoals in 2014 het Zapp Weekjournaal. “Die tune heb ik gecomponeerd terwijl ik op mijn jaarlijkse fruitreis was in Maleisië.” Met een laptop in een schamel hutje werkte de overtuigd fruitariër aan de hippe tune voor de grootste omroep van Nederland. Dankzij de techniek kan het.

Toen hij weer thuis terug was in zijn studio heeft hij hem afgemaakt. “Daar heb je heb je betere akoestiek.” Dat tekent Cablejuice. Als je naar zijn tunes luistert op goede speakers — dus beter dan die dingen in je tv-toestel of computer — dan je hoor je zijn uitgebreide ervaring met dancemuziek daarin terug. De muziek is geweldig gemixt en vult direct de kamer.

De verschillende versies sieren alle programma’s van de NOS en zijn dus per dag veel te horen. Je eigen muziek zo vaak terughoren moet toch een goed gevoel geven? “Ik kijk nooit tv,” merkt Cablejuice heel nuchter op, “ik lees liever boeken en zit veel in mijn studio.”

Zelf luisteren naar de tunes van de NOS? Dat kan! Vanaf nu zijn op deze site tunes te vinden van het NOS Journaal, NOS Jeugdjournaal, NOS op 3, NOS Studio Sport, NOS Evenementen, NPO Politiek, NOS Zomerochtend en het Zapp Weekjournaal.

(1 stemmen, gemiddeld: 4,00 van de 5)

Laden...